Meer dan honing

Dankzij talloze nieuwsartikelen en een stortvloed aan documentaires over de verbijsterende verdwijning van de huishoningbij, hebben de meesten van ons gehoord over de bijensterfte, Colony Collapse Disorder en het ernstige vooruitzicht van uitsterven.

Meer dan Honing mag dan bekend terrein beslaan, maar deze film van 95 minuten wordt over het algemeen geprezen als de meest uitgebreide over het onderwerp en heeft de onderscheiding om genomineerd te zijn voor een Oscar voor beste niet-Engelstalige film uit 2013. Het duurt niet lang om erachter te komen wat deze film onderscheidt:het is visueel verbluffend.

Laten we beginnen met de landschappen. De filmmakers nemen ons mee naar de wilde bloemenweiden in de Zwitserse Alpen en bloeiende boomgaarden in de VS waar kratten met huishoningbijen worden losgelaten om weg te bestuiven. We zien een glimp van steile rotskliffen in de Australische outback, mesquites in het zuidwesten van de woestijn en maken een uitstapje naar de verwoeste amandelboomgaarden in China, waar honingbijen eigenlijk zijn uitgestorven.

De meest indrukwekkende beelden nemen ons echter mee op een persoonlijke rondleiding door de bijenkorf.

Met behulp van hogesnelheidscamera's en verbluffende microfotografie toont regisseur Markus Imhoof ons bijen in al hun mysterieuze glorie. Hier zien we hoe deze vreemde wezens communiceren door middel van precieze bewegingen en hun taken uitvoeren volgens de strikte wetten die gelden voor een honingraat. We zien ze vliegen, dansen, zichzelf verzorgen, copuleren, zwermen en, in een aangrijpend moment, worstelen en sterven in een wolk van fungicide. Het is een totaal buitenaardse wereld - en een wereld die misschien moeilijk te doorzien is als bijen je besluipen.

We zien ook het scala aan factoren die bijdragen aan de dood van bijen. Een oldtimer wiens familie al generaties lang wilde honing oogst, brengt zijn dagen door met het verjagen van indringers van zwakkere soorten die zich kunnen voortplanten met zijn genetisch sterkere wilde zwarte bijen.

Zijn alpenweiden staan ​​in schril contrast met de realiteit van de huidige commerciële honingproductie, waar een machine in de stijl van een lopende band honing extraheert. Het proces is misschien efficiënter, maar het is ook geautomatiseerd en lelijk. Een imker in de buurt klinkt verslagen als hij tegen de camera zegt:"we hebben onze ziel verloren."

Imhoof interviewt een handvol wetenschappers die vreemd genoeg meer gericht lijken te zijn op bijengedrag dan op CCD. Ze denken na over esoterische vragen als "Is een geest zo klein als die van een bij in staat zich twee uitkomsten voor te stellen?" of "Is de bijenkorf het echte superorganisme, terwijl individuele bijen slechts functioneren als bladeren of cellen?"

Ondertussen willen alle honingbijenjagers weten waarom hun bijen steeds verdwijnen. Ze slepen hun bijenkorven over het land om ze te verhuren voor de bestuiving van gewassen, om vervolgens hun bijenhokken open te wrikken en stapels kleine karkassen te vinden.

Het transporteren van bijen van gewas naar gewas leidt tot mijten en virussen die systemische storingen veroorzaken. Om dit tegen te gaan, verrijken de meeste imkers het suikerwater dat honing vervangt door antibiotica en andere medicijnen.

"Ik begin me echt op mijn gemak te voelen met de dood op een epische schaal", zegt een imker, terwijl hij ontdekt dat hij weer een bijenkorf heeft verloren. Het is verontrustend om te zien hoe hij het afval wegschraapt.

Dat is slechts een opmaat naar de Holocaust-achtige taferelen, waar dode bijenkorven worden verbrand in een vreugdevuur, of de aanblik van migrerende Chinese arbeiders die zorgvuldig met de hand individuele amandelbloesems met stuifmeel bestrooien. Alle bijen in de regio zijn dood, wat ons een apocalyptisch glimpje geeft van wat de toekomst kan brengen.

Het is zijn verdienste dat Imhoof weinig tijd verspilt met het wijzen naar de mogelijke boosdoeners. Ja, de CCD is waarschijnlijk te wijten aan pesticiden, mijten, antibiotica, transport, genetische inteelt of stress - maar dat is niet ter zake. Het simpele feit is dit:wanneer bijen worden gedomesticeerd, gedijen ze niet goed.

"De massale dood van bijen is geen mysterie", legt de verteller uit. "Ze sterven als gevolg van het succes van onze beschaving, als gevolg van de mens, die wilde bijen heeft veranderd in delicate huisdieren, wolven in poedels."

Met andere woorden, de kern van het probleem is dat we bijen temmen. Is er dan hoop? Dat is er inderdaad - en het komt in de vorm van Afrikaanse honingbijen, ook bekend als de killer bees die een slechte reputatie hebben gekregen sinds verschillende originele zwermen ontsnapten uit een Braziliaans laboratorium en naar de VS migreerden.

Helaas hebben geafrikaniseerde killerbijen een groot PR-probleem. In tegenstelling tot wat je misschien hebt gehoord, zijn ze niet bijzonder gemeen; ze maken honing en bestuiven gewassen. Ze zijn sterker en feller dan hun volgzame neven. Ze weigeren in bijenhuizen te wonen en bouwen liever hun eigen bijenkorven in het wild. Misschien zijn Afrikaanse honingbijen gemener dan de gemiddelde gedomesticeerde bij, maar misschien verdienen we het als we weigeren ze hun eigen ding te laten doen.

"Meer dan honing" is niet bijzonder prekerig. Het fladdert rond, somberder dan zelfingenomen. Imhoof laat ons zien – in plaats van vertellen – over bijen, en hij maakt gebruik van spectaculaire close-ups om zijn betoog te onderbouwen. Je leert misschien niets nieuws, maar wees niet verbaasd als je de neiging krijgt om bijvriendelijke bloemen te planten.

Beoordeling: Niet geclassificeerd, maar close-ups van bijen kunnen voor sommigen storend zijn.
Waar te kijken: Streaming nu op Netflix, beschikbaar voor aankoop op Amazon, iTunes en website.